O‘SIMLIK VIRUSLARIGA QARSHI RNA-INTERFERENSIYA (RNAI) TEXNOLOGIYASINING QO‘LLANILISHI: NAZARIY ASOSLAR VA ISTIQBOLLARI
Keywords:
RNA-interferensiya, siRNA, RISC kompleksi, o‘simlik viruslari, transgenik o‘simliklar, virusga chidamlilik, agrobiotexnologiya, eksogen dsRNA.Abstract
Ushbu maqolada o‘simlik viruslariga qarshi RNA-interferensiya (RNAi) texnologiyasining nazariy asoslari, mexanizmlari va amaliy qo‘llanilishi ko‘rib chiqiladi. Viruslarning o‘simlik hosiliga yetkazadigan zararini kamaytirishning innovatsion yondashuvlari sifatida RNAi tizimi tahlil qilinadi. Maqolada RNAi mexanizmi, siRNA va RISC kompleksining roli, transgen va eksogen RNA preparatlari orqali virusga qarshi himoya yaratish usullari, shuningdek, texnologiyaning dolzarbligi, amaliy qiyinchiliklari va yechimlari, ilmiy yangiliklari va O‘zbekiston sharoitida qo‘llanish istiqbollari ko‘rsatib o‘tiladi.
References
Baulcombe D. RNA silencing in plants. Nature, 2004.
Waterhouse P. M., Wang M. B., Lough T. Gene silencing as an adaptive defence against viruses. Nature, 2001.
Czech B., Hannon G. J. One loop to rule them all: the Ping-Pong cycle and piRNA biogenesis. Trends in Biochemical Sciences, 2016.
Liu Y., et al. Exogenous application of dsRNA for plant virus control: advances and prospects. Frontiers in Plant Science, 2021.
O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi ilmiy markazi. O‘simlik viruslariga qarshi RNAi tadqiqotlari. Toshkent, 2022.
Tursunov F., Karimov S. RNA-interferensiya texnologiyasining o‘simlik viruslariga qarshi qo‘llanilishi. Biotexnologiya va Qishloq xo‘jaligi, 2021, №4, 33–50.
Abdullayev S., To‘xtayev M. Transgenik o‘simliklar va RNAi asosida viruslarga chidamlilikni oshirish. Toshkent Davlat Agrar Universiteti, 2022.
Rasulov A., Axmedov N. RNAi va agroekotizim barqarorligi. Fan va Ta’lim, 2020, №2, 12–29.
Sobirov Sh. RNAi mexanizmi va patogen viruslarni nazorat qilish. Fan va Texnologiya, 2021, №5, 67–81.
O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi. Agrobiotexnologik yondashuvlar va biologik himoya vositalari bo‘yicha milliy strategiya, Toshkent, 2023.
