MILLIY QADRIYATLAR ASOSIDA PROFILAKTIKA INSPEKTORINING XOTIN-QIZLAR BILAN ISHLASH FAOLIYATIDA OILAVIY ZO‘RAVONLIKLARNING OLDINI OLISH YO‘LLARI.

Abstract

Ushbu maqola xotin‑qizlar bilan ishlaydigan profilaktika inspektorlarining oilaviy‑maishiy zo‘ravonlikni oldini olishdagi roli va bu jarayonda milliy qadriyatlarning ahamiyatini izchil tahlil qiladi. Maxsus qilib ta’kidlanadiki, oilaviy‑maishiy zo‘ravonlik — ya’ni uy sharoitida xotini, turmush o‘rtog‘i yoki turmush birligi bilan birga yashovchi ayolga nisbatan sodir etiladigan jismoniy, psixologik, iqtisodiy yoki boshqa turdagi tahdidlar va bosim — jamiyat uchun jiddiy xavf tug‘diradi. Shu nuqtai nazardan, profilaktika inspektori tomonidan xotin‑qizlar bilan olib boriladigan targ‘ibot‑oldini olish ishlari, shuningdek, milliy qadriyatlar (masalan, hurmat, mehr‑oqibat, oila birliklari, avlodga bo‘lgan fidoyilik) bilan bog‘liq strategi­yalar muhim sanaladi. Maqolaning asosiy maqsadi – profilaktika inspektori faoliyatida milliy qadriyatlarni integratsiyalash orqali oilaviy zo‘ravonlikning oldini olish mexanizmlarini aniqlash va takomillashtirish ishlarini o‘rganishdir. Shu maqsadda maqolada bir qancha vazifalar qo‘yilgan: birinchidan, milliy qadriyat tushunchasini aniqlash va uning oilaviy munosabatlarga ta’sirini ko‘rib chiqish; ikkinchidan, profilaktika inspektorining xotin‑qizlar bilan ishlash jarayonida duch keladigan muammolar va xavf omillarini aniqlash; uchinchidan, milliy qadriyatlar orqali oilaviy‑maishiy zo‘ravonlikni oldini olish bo‘yicha amaliy tavsiyalar ishlab chiqish. Metodologik jihatdan maqola nazariy va empirik usullarning uyg‘unligiga tayangan. Nazariy jihatdan milliy qadriyatlar, oilaviy zo‘ravonlik, profilaktika inspektori faoliyati konseptual asoslari tahlil qilingan. Empirik jihatdan, so‘rovnomalar, suhbatlar va huquqiy hujjatlar ekspert‑tahlillari orqali profilaktika inspektorlarining amaliy tajribasi o‘rganilgan. Masalan, UNICEF hamda UNFPA tomonidan O‘zbekistonda xotin‑qizlar va oilalar bilan bog‘liq zo‘ravonlikka qarshi ijtimoiy chora­tadbirlar haqida ma’lumotlar keltirilgan.  Tahlillar natijasida aniqlanishicha, milliy qadriyatlar oilaviy munosabatlarda hurmat, mehr‑oqibat, avlodlararo aloqa, jamoaviy yordam kabi unsur­larni o‘zida mujassam etgan. Bu unsur­lar profilaktika inspektorining xotin‑qizlar bilan ishlash jarayonida ayniqsa foydali bo‘lib, ularning psixologik holatini yaxshilash, zo‘ravonlik xavfini kamaytirish va ijobiy oilaviy muhitni shakllantirish uchun platforma yaratadi. Masalan, mamlakatimizda oilani jamiyatning asosiy huquqiy hujayrasi deb belgilagan «oilani jamiyat va davlat tomonidan himoyalanishi ustida turuvchi asosiy birlik» prinsipi mavjud.  Shuningdek, maqolada profilaktika inspektorlarining xotin‑qizlar bilan ishlashida uch asosiy yo‘nalish aniqlanadi: ma’lumot‑tarbiya (milliy qadriyatlar va zo‘ravonliksiz oila ruhiyatini targ‘ib qilish), oldini olish (muammoli oilalar aniqlanib, madaniy‑ma’naviy qo‘llab‑quvvatlash amaliyotini joriy qilish) va hamkorlik (mahalla, ta’lim, sog‘liqni saqlash kabi sektorlar bilan aloqani faollashtirish). Bu yo‘nalishlar orqali inspektor xotin‑qizlar bilan suhbat, guruh mashg‘ulotlari, oilalar bilan interaktiv platformalar tashkil etish kabi usullardan foydalanishi taklif qilinadi. Maqolada, shuningdek, mustahkam natijaga erishish uchun bir qator tavsiyalar berilgan. Jumladan: mahalliy madaniyat va an’analarga hurmat bilan yondashgan holda milliy qadriyatlar asosida o‘quv‑targ‘ibot dasturlarini ishlab chiqish; profilaktika inspektorining kasbiy kompetensiyalarini milliy‑ma’naviy ko‘nikmalar bilan boyitish; oilaviy zo‘ravonlik bilan kurashishda mahalla va uzviy jamoa institutlarini jalb qilish; inkor etilgan yoki past baholangan qadriyatlarni yangilash, xususan er‑xotin, ota‑ona va bolalar o‘rtasida ochiq muloqot, hurmat va mehrni kuchaytirish; ijtimoiy xizmatlar va huquqiy himoya mexanizmlarini milliy qadriyatlar fonida kengaytirish.