PROFILAKTIKA INSPEKTORI TOMONIDAN OʻZGALAR MULKINI TALON-TAROJ QILISHIGA QARSHI QARATILGAN JINOYATLARNI OLDINI OLISH BOʻYICHA FAOLIYATINI TAKOMILLASHTIRISH.

Abstract

Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasida olib borilayotgan huquqiy islohotlarning asosiy yo‘nalishlaridan biri bu — fuqarolarning mulkiy huquqlarini ishonchli himoya qilish, o‘zgalar mulkiga tajovuzlarni bartaraf etish va bunday jinoyatlarning oldini olish tizimini yanada samarali qilishdan iboratdir. Ayniqsa, o‘zgalar mulkini talon-taroj qilishga qarshi kurashda profilaktika inspektorlarining o‘rni va mas’uliyati alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki aynan ular mahallalarda, korxonalarda, ta’lim muassasalarida va boshqa ijtimoiy muhitlarda fuqarolar bilan bevosita muloqotda bo‘lib, huquqbuzarliklarning ildiz sabablarini aniqlaydi, ularni erta bosqichda bartaraf etishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni amalga oshiradi. Mavzuning dolzarbligi shundan iboratki, so‘nggi yillarda iqtisodiy erkinlikning kengayishi, mulk shakllarining ko‘payishi, bozor iqtisodiyotining chuqurlashuvi bilan bir qatorda o‘zgalar mulkiga tajovuz qilish jinoyatlari ham o‘ziga xos shakl va uslublarda rivojlanmoqda. Ayrim hollarda bunday jinoyatlar yashirin iqtisodiy mexanizmlar, firibgarlik sxemalari, raqamli firibgarlik yoki ishonchni suiiste’mol qilish ko‘rinishida sodir etilmoqda. Shu bois, profilaktika inspektorining faqat an’anaviy nazorat usullari bilan cheklanib qolishi bu kabi murakkab jinoyatlarning oldini olishda yetarli samara bermaydi. Shu nuqtai nazardan, profilaktika faoliyatini zamonaviy tahliliy, raqamli va ijtimoiy yondashuvlar asosida takomillashtirish zarurati paydo bo‘lmoqda. Tadqiqotning maqsadi — profilaktika inspektorining o‘zgalar mulkini talon-taroj qilishga qarshi qaratilgan faoliyatini har tomonlama tahlil qilish, mavjud kamchiliklarni aniqlash hamda ularni bartaraf etish bo‘yicha samarali taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iboratdir. Shu maqsadda mazkur ishda huquqbuzarliklarning ijtimoiy sabablari, ularning psixologik mexanizmlari, jinoiy xatti-harakatlarning motivatsiyasi, shuningdek, jamoatchilik nazorati va huquqni muhofaza qiluvchi organlar o‘rtasidagi hamkorlik tizimi o‘rganilgan. Maqolada ta’kidlanishicha, o‘zgalar mulkiga tajovuz jinoyatlarining aksariyati aholining ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli, ish bilan bandlik darajasi, huquqiy savodxonlik pastligi, axloqiy qadriyatlarning yemirilishi bilan bog‘liq. Shu sababli, profilaktika inspektorining faoliyati nafaqat huquqni muhofaza qilishga, balki ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash, fuqarolarda mulk daxlsizligi to‘g‘risida to‘liq tushuncha shakllantirishga ham qaratilishi kerak. Bu jarayonda profilaktika inspektorlari mahalla faollari, yoshlar yetakchilari, ta’lim muassasalari, jamoatchilik kengashlari va xususiy sektor vakillari bilan hamkorlikda ishlashi muhim omil sifatida ko‘riladi.