GLOBAL MONETAR SIYOSATNING MILLIY IQTISODIYOTGA TA’SIRI: O‘ZBEKISTON VA ROSSIYA IQTISODIYOTLARIGA TA’SIRI MISOLIDA
Ключевые слова:
global monetar siyosat, pul-kredit siyosati, inflyatsiya, asosiy stavka, iqtisodiy o‘sish, valyuta kursi, kredit hajmi, dollarlashuv, inflyatsion targetlash, ARDL, SVAR, O‘zbekiston, Rossiya.Аннотация
Ushbu maqolada 2020–2025 yillar davomidagi global monetar siyosat o‘zgarishlarining O‘zbekiston va Rossiya iqtisodiyotlariga ta’siri tahlil qilinadi. Avvalo, global monetar siyosat tushunchasi va uning milliy iqtisodiyotga ta’sir mexanizmlari ko‘rib chiqiladi. Keyingi bo‘limlarda O‘zbekiston va Rossiya misolida ilgari o‘tkazilgan tadqiqotlar va nazariy yondashuvlar tahlil qilinib, o‘zgaruvchan tashqi pul-kredit sharoitlarining ushbu mamlakatlar makroiqtisodiy ko‘rsatkichlariga (YaIM o‘sishi, inflyatsiya, asosiy stavka, valyuta kursi, kredit hajmi, dollarlashuv darajasi) ta’siri real statistik ma’lumotlar asosida o‘rganiladi. Tadqiqot doirasida ARDL va SVAR kabi ekonometrik modellardan foydalangan holda 2020–2025 yillarda ikkala davlatda kuzatilgan monetar siyosat choralarining natijalari solishtirildi. Tahlil natijalari shuni ko‘rsatadiki, global darajadagi pul-kredit siyosati dinamikasi (jumladan, AQSh Federal Rezervi va Yevropa Markaziy banki kabi yirik markaziy banklarning qarorlari) O‘zbekiston va Rossiyada turlicha namoyon bo‘lgan: Rossiyada global sharoitlarning o‘zgarishi tez va keskin ta’sir ko‘rsatgan bo‘lsa, O‘zbekistonda ushbu ta’sir nisbatan yumshoqroq va kechikuvchi xususiyatga ega bo‘ldi. Muhokamada har ikki mamlakatda monetar siyosat vositalarining samaradorligi va cheklovlari muhokama qilinib, global xatarlar va ichki omillar kontekstida pul-kredit siyosatini takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar beriladi.
Библиографические ссылки
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki, “2021 yilda inflyatsiya 10 foizdan oshmadi”, Invest In Uzbekistan yangiliklar, 10.01.2022
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki, “Asosiy stavka 1 foiz bandga pasaytirilib, yillik 14 foiz darajasida belgilandi”, Invest In Uzbekistan yangiliklar, 11.09.2020
Kun.uz, “Markaziy bank asosiy stavkani oshirdi. Bu nimani anglatadi?”, maqola, 17.03.2022
Spot.uz, “2022-yildagi O‘zbekistondagi inflyatsiya ko‘rsatkichlari”, iqtisodiyot yangiliklari, 02.01.2023
Vedomosti (Rosstat ma’lumotlari), “Rосстат оценил инфляцию по итогам 2022 года в 11,94%”, 2023
Markaziy bank (Rossiya), “Инфляция и ключевая ставка Банка России” (rasmiy sharh), yangilangan 13.11.2025
Reuters, “Russia’s 2022 inflation seen at 13.4%, more rate cuts to come”, 29.07.2022
Invest In Uzbekistan (XVJ hisobotidan), “XVJ missiyasining O‘zbekistonga tashrifi natijalari: prognozlar ijobiy”, 23.12.2023
Gazeta.uz, “Markaziy bank asosiy stavkani 14 foiz darajasida o‘zgarishsiz qoldirdi”, 26.10.2023
Yuz.uz, “Markaziy bank qoshida Kiberxavfsizlik markazi tashkil etiladi”, 2021 (dollarlashuv haqida)
RBC (RosBiznesKonsalting), “ЦБ повысил ключевую ставку сразу до рекордных 20% годовых”, 28.02.2022
CBR (Bank of Russia), Key Rate Press Release (various dates 2023–2024)
Davlat statistika qo‘mitasi (O‘zbekiston) ma’lumotlari, 2019–2022 yillar inflyatsiya darajasi
IMF World Economic Outlook, oktabr 2022, global inflyatsiya prognozlari
Spot.uz, “Import inflyatsiyasi O‘zbekiston inflyatsiyasining 38 foizini tashkil qildi”, 2023
Markaziy bank (O‘zbekiston) press-relizi, “2022 yil dekabr: asosiy stavka 15% darajasida saqlab qolindi”
Kun.uz, Iqtisodchi Mirkomil Xolboyevning fikrlari, 2022 yil (asosiy stavka oshirilishi haqida)
Markaziy bank (O‘zbekiston) 2023 yil 16-mart qarori bo‘yicha Norma.uz xabari
FocusEconomics, Russia Inflation data (2025 yil aprel uchun)
Spot.uz, “Ekspertlar fikricha, O‘zbekistondagi inflyatsiyaga ta’sir qiluvchi asosiy omil – import inflyatsiyasi”, 2022
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki, 2023 yil 4-may matbuot anjumani,
Jahon banki, “Russia Economic Report”, aprel 2023
Helene Rey, “Dilemma not Trilemma: The Global Financial Cycle”, 2016
Xalqaro valyuta jamg‘armasi (IMF), “Inflation Peaking amid Low Growth”, World Economic Outlook Update, Jan 2023
Markaziy bank (Rossiya), “Основные направления ДКП”
Bloomberg Economics, “Uzbekistan Embraces Tight Monetary Policy to Curb Inflation”, 07.10.2025
